Superhelden-aanpak is verweven in schooldag

Rozanne is leerkracht op de Johannesschool en zocht naar een manier om de ruzietjes in haar klas aan te pakken: “Het liep niet lekker in mijn klas, er was veel venijn tussen de meiden. Een oud-collega tipte Orka en we zijn gestart voor die groep. Dat beviel zo goed dat we het jaar daarna besloten om het preventief in te zetten op de hele school.”

De aanpak zit verweven door de schooldag. Leerlingen gebruiken de superhelden als ze een situatie tegenkomen waarin ze zich niet prettig voelen. Stel, een klasgenoot loopt te porren. Om dat op te lossen, kun je verschillende superhelden inzetten. Bijvoorbeeld ‘relaxed reageren’: “Dankje, daar had ik net jeuk!” Werkt dat niet? Dan probeer je een andere superheld, bijvoorbeeld ‘Negeren’ of een ‘Slimme plek kiezen’.

Eén keer per week oefenen leerlingen met het gebruiken van de superhelden. Rozanne: “Dit zijn simpele groepsoefeningen waarbij het gaat om of en hoe kinderen elkaar aanspreken. Tijdens het oefenen gebruiken kinderen de woorden van de superheld om met een lastige situatie om te gaan.” Bij ‘Opkomen voor jezelf’ gebruikt de leerling bijvoorbeeld ‘Dat is niet eerlijk’. Reageert de ander niet? Dan kunnen ze een andere superheld proberen, bijvoorbeeld ‘Negeren’ of ‘Melden’. Dan kloppen ze bij de juf of meester aan.

Tijdens de wekelijkse oefeningen ontdekken leerlingen wat het effect van een bepaalde superheld op de situatie is. Directeur Imke legt uit: “Dat leerlingen op deze manier spelenderwijs leren dat ze zelf een rol hebben in de omgang met elkaar is voor ons de belangrijkste reden om voor de aanpak te kiezen. Ze leren eerst naar zichzelf kijken in plaats van naar anderen te wijzen of meteen bij de leerkracht aan te kloppen. Zo ontdekken ze dat ze het zelf op kunnen lossen.”

Leerlingen gebruiken steeds meer de terminologie van de superhelden. Rozanne: “Ze komen soms bij me om te vragen of ze even een ‘slimme plek mogen kiezen’ als ze zich niet kunnen concentreren of zeggen dat ze een klasgenoot die iets stoms zegt ‘proberen te negeren’. Dat zijn allebei superhelden.” Imke vult aan: “Een held steunt de leerling om iemand wél aan te durven spreken op zijn gedrag. Door bijvoorbeeld te zeggen: ‘Wil je stoppen met duwen?’ De leerling ervaart nu dat hij een lastige situatie, zoals een duwende of bazige klasgenoot, zelf kan oplossen. Dat geeft zelfvertrouwen.”

Dat de aanpak zijn vruchten afwerpt, is volgens Rozanne duidelijk te merken: “Na de buitenspeeltijd gebruiken we een stoplicht. Leerlingen geven aan of ze op groen, oranje of rood staan. Bij groen is er niets aan de hand. Oranje betekent dat er iets is gebeurd tijdens het buitenspelen, maar dat de leerling het zelf heeft opgelost met een een superheld. Rood wil zeggen dat er iets is gebeurd wat nog niet is opgelost. In het begin hadden we regelmatig kinderen in het rood. We bespraken welke superheld ze een volgende keer kunnen gebruiken. Nu gebeurt het eigenlijk nooit meer dat er een kind in rood zit en dat ik in de lestijd nog buitenspeel-akkefietjes moet oplossen.”

De aanpak is ontwikkeld door Rino Vijverberg. Hij coacht de leerkrachten gedurende het schooljaar. Het lijkt arbeidsintensief, maar dat valt volgens Rozanne mee: “Omdat de coachingsuren over het jaar verspreid zijn, kost het niet veel voorbereidingstijd. Bovendien ben je die uren niet puur bezig met iets nieuws leren, want je geeft tegelijkertijd ook les.”