Studenten leren voor zichzelf te zorgen

“Als je kijkt naar welbevinden, dan scoren we niet de hoogste cijfers”, zegt Judith van Driel eerlijk. “Dat is niet gek als je bedenkt dat onze school in Rotterdam-Zuid staat. Er is veel armoede, het opleidingsniveau is gemiddeld laag en de taal vormt regelmatig een struikelblok. Daarbij krijgen studenten van de opleiding Verpleegkunde tijdens stages op jonge leeftijd te maken met dood, lijden, tegenslag en druk. Kortom, een complexe leeromgeving. En daar wil ik met ‘Geluk is een werkwoord’ iets aan doen.”

“Sommige jongeren krijgen van huis uit een goed incasseringsvermogen mee. Bij anderen is de ‘toolbox’ niet goed gevuld, of uit balans. Tijdens mijn Master of Education, wilde ik onderzoeken hoe we concreet kunnen realiseren dat studenten fysiek én mentaal voor zichzelf kunnen zorgen. Dat werd mijn vertrekpunt.”

De empowermenttraining ‘Geluk is een werkwoord’ die Judith daarvoor heeft ontwikkeld, is gestoeld op de principes van de positieve psychologie. Deze theorie onderscheidt zeven aandachtsgebieden, waaronder flow, veerkracht en kwaliteiten inzetten. Werk je aan het een, dan zie je ook effect op andere gebieden. “Omdat ik slechts kort de tijd had, besloot ik te focussen op ‘je kwaliteiten kennen, herkennen, gebruiken en in nieuwe situaties inzetten’. Dit onderdeel wordt op veel Australische en Engelse scholen succesvol toegepast. Ik heb geschikte mentale en fysieke oefeningen uit bestaande onderzoeken bij elkaar gebracht en aangepast op de belevingswereld van onze mbo-studenten. Het zijn concrete en herkenbare oefeningen.”

Judith zocht voor Geluk is een werkwoord mentale en fysieke oefeningen waarvan bekend is dat ze gebruikt mogen worden bij jongeren en bewezen succesvol zijn. Evidence based dus. Ze bezocht ook de website van Gezonde School. “Voor mij een betrouwbare bron. Maar voor deze leeftijdsgroep waren veel interventies en oefeningen gericht op seksuele ontwikkeling. Maar daarvoor moet je goed in je vel zitten. We zien seksuele ontwikkeling als onderdeel van de persoonlijke ontwikkeling. Activiteiten rond de seksuele ontwikkeling gaan we pas later toevoegen. Dan maak ik uiteraard dankbaar gebruik van Gezondeschool.nl.”

Uniek vindt Judith de combinatie van theorie met sport en spel. Sportief als ze is, zag ze direct kansen buiten het klaslokaal. “In onze regio is veel bewegingsarmoede. En verpleegkunde is een fysiek beroep, dus sport en spel sluit juist heel goed aan bij deze opleiding. Veel 16-jarigen vinden het lastig om over hun kwaliteiten, belemmeringen en levensvragen te praten. Uit onderzoek én ervaring weet ik dat ze makkelijker praten als ze in een ‘flow’ zijn, tijdens sport, spel, muziek en dans. In deze situaties liggen denken, voelen, willen en handelen meer op één lijn. Dan maximaliseren jongeren hun kwaliteiten. En in een andere setting, laten ze andere kanten van zichzelf zien. Dat is mooi om mee te maken.”

‘Geluk is een werkwoord’ is een datagedreven. “Studenten vullen vrijwel na elke les een digitaal logboek in over de inhoud van de les en de vertaling ervan naar hun studie. Daarnaast observeren we in de lessen voortdurend het gedrag van de studenten, met name de kwaliteiteninzet. Deze informatie leggen we vast in een digitaal docentenlogboek om te kijken naar bijvoorbeeld begrip van de stof en veiligheid in de groep. De data zijn ook mooie input voor onderzoekanalyses naar de verschillende facetten van studentwelbevinden.”

Tijdens het ontwikkelen van Geluk is een werkwoord, moest Judith zelf ook een aantal belemmeringen overwinnen. “Normaal gesproken ga je een interventie volledig testen, voordat je deze in de praktijk brengt. Door de lockdown, heb ik vooraf slechts kleine onderdelen kunnen testen. Via telefonische vragen kon ik de methode wel al verder finetunen. Helaas konden we vorig jaar niet het volledige programma draaien.” Dit schooljaar zijn vier klassen gestart met de training van 20 weken.

“Wat mijn collega’s ervan vinden? Een mooi project”, gaat Judith verder. “Een aantal geeft de lessen zelf, voor anderen is het een stukje verlichting van de LOB (loopbaanoriëntatie en -begeleiding). Het is nog te vroeg om resultaten te zien, maar voor mij en mijn collega’s voelt het goed om aan het welbevinden van deze jonge mensen te werken. Het zou mooi zijn als we daarmee uiteindelijk ook onze leerrendement kunnen verhogen.”

 
De training ‘Geluk is een werkwoord’ is sinds vorig schooljaar voor vier klassen onderdeel van het vak Weerbaarheid. Judith: “Wil je verpleegkundige worden of in de zorg aan de slag, dan is het lastig als je niet bij jezelf kunt komen. Wie niet weet waar hij staat, is namelijk super kwetsbaar. Wij leren studenten ontdekken waar hun kracht ligt. Fysiek, maar ook mentaal. Studenten met faalangst en stress leren stevig te staan, buikademhalingen te doen en blackouts voorkomen.”

Lichaamstaal
“We zetten studenten voor een spiegel en leren ze over lichaamstaal. Wat anderen daaruit af kunnen lezen, maar ook dat je eigen brein daar iets mee doet. Ze ervaren bijvoorbeeld dat rechtop staan heel anders voelt dan in elkaar gedoken. Dat je je lichaam dus kunt gebruiken om je beter te voelen. Zo leren we studenten belemmeringen te overwinnen. Die confrontatie levert in de les indrukwekkende momenten op. De een gaat schelden, de ander kruipt in zijn schulp. We proberen te benadrukken dat als ze leren in een veilige omgeving de confrontatie aan te gaan, dat in de praktijk ook beter zal lukken. Maar bovenal is er veel vrolijkheid in deze lessen. Studenten leren elkaar beter en van een andere kant kennen. Ze leren samenwerken en hun krachten en talenten ontdekken.”

Verwerking
Een ander belangrijk aspect is volgens Judith de verwerking van de lessen. “Studenten tekenen in duo’s hun levenslijn. Het blijkt dat we moeilijke momenten makkelijk in ons brein opnemen en slordig omgaan met fijne herinneringen. Daarom halen we juist de goede momenten naar boven. Want er gaat kracht uit van positieve herinneringen op je welbevinden. We zetten muziek en dans in om lekker in de les te komen. Het fysieke aspect is essentieel. We zorgen dat jongeren niet in de stress blijven hangen, maar rustig worden en snel leren handelen. Dat omgaan met stress, daar hebben ze hun hele leven profijt van.”