Mobiele telefoons niet toegestaan in de klas: zo maak je een smartphonebeleid

De mobiele telefoon is volop geïntegreerd in ons dagelijks leven. Thuis en dus ook op school. Een smartphone kan een prima tool zijn om op een andere manier invulling te geven aan de les, maar vaak kiezen leerlingen hun eigen moment om hun mobiel te raadplegen. De richtlijn op het gebruik van devices binnen de klas brengt dus specifieke uitdagingen met zich mee voor scholen en onderwijsprofessionals. Maak je je school geheel smartphonevrij of zet je juist stevig in op educatief gebruik ervan? Elke aanpassing heeft consequenties. Je vooraf goed informeren, kan dus geen kwaad.

Sociale veiligheid onderbelicht argument

De nieuwe richtlijn stelt dat mobieltjes voortaan alleen mogen worden gebruikt voor de inhoud van de les. Een uitzondering geldt wanneer een leerling afhankelijk is van zijn of haar telefoon, bijvoorbeeld om medische redenen of vanwege een beperking. Daarom zal er in het speciaal onderwijs meer ruimte zijn voor een uitzondering op de regel. Reden voor deze drastische ingreep is dat mobiele telefoons afleiden, wat ervoor zorgt dat leerlingen minder goed presteren. Freek Zwanenberg van Bureau Jeugd & Media gaat hier echter nog iets dieper op in: “Als je een mobieltje uit de klas en de schoolpauzes weert, merk je dat de leerresultaten omhooggaan met een significante stijging, vooral bij slechter lerende leerlingen. Dat heeft onderzoek in het buitenland al meermaals aangetoond. Vaak onderbelicht is de sociale veiligheid. Onder leerlingen is altijd wel een apparaat binnen handbereik om even snel iets mee op te nemen. Denk aan het filmen van een boze leraar of een vechtpartijtje in de pauze, wat vervolgens online wordt gedeeld. De impact daarvan is heel groot. Door mobiele telefoons uit de klas en de pauze te weren, draag je dus indirect bij aan meer sociale veiligheid op school.”

Bij het implementeren van de nieuwe richtlijn is er evenwel een groot verschil tussen basisscholen en voortgezet onderwijs. Freek licht toe: “Op veel basisscholen is het eigenlijk al jaren gangbaar dat de mobiele telefoon de hele dag niet zichtbaar is. Op het voortgezet onderwijs is het gebruik van mobieltjes meer geïntegreerd in de lessen. Daar komt bij dat pubers veel meer gehecht zijn aan hun mobiel dan basisschoolleerlingen, die vaak pas in groep 7 of 8 hun eigen smartphone hebben. Dat vormt een extra uitdaging. Bij het mbo is het nog ingewikkelder, want daar kan je geen telefoon afpakken omdat studenten meerderjarig zijn.”

Telefoonvrije schooldag

Afbeelding

Gezonde School SBO Wetterwille in Sneek voert al jaren een strikt beleid ten aanzien van mobieltjes. Monique Wiersma, intern begeleider en leerkracht: “Alleen als je met de fiets of ov reist, mag je bij ons een mobiel meenemen. Het is beleid dat je je telefoon dan wel direct inlevert bij de leerkracht. Tegenwoordig zien we dat leerlingen op steeds jongere leeftijd telefoons krijgen. Onze aanpak is heel duidelijk en voor iedereen hetzelfde. En de ouders zijn op de hoogte.” Op het Amsterdams Lyceum zijn de kaarten anders geschud. Hun huidige mobieltjesbeleid, waarbij leerlingen aan het begin van elke les hun telefoon in een speciale telefoonzak moesten doen, ging vanwege de aanstaande richtlijn grondig op de schop.

Afbeelding

Rector Tom van Veen: “Sinds dit schooljaar hebben we in het eerste en tweede jaar de telefoonvrije schooldag ingevoerd. Leerlingen krijgen van ons een hoes in bruikleen, waar ze hun telefoon indoen. Die hoes wordt vervolgens op slot geklikt en pas aan het einde van de dag weer ontsloten. Leerlingen mogen hun telefoon wel bij zich houden, maar kunnen hem op school niet gebruiken.  Mocht een leerkracht toch klassikaal gebruik willen maken van de telefoon, dan heeft hij altijd een ontsluiter. Het werkt uitstekend. In januari voeren we dat beleid gefaseerd door in de bovenbouw.”

Voor de invoering van al dan niet een geheel verbod op telefoons op school, pleit ook Freek voor een stapsgewijze invoering: “Beschouw het als school als een traject van een aantal maanden, waarbij je probeert om alle partijen erbij te betrekken. Leerkrachten, leerlingen, ouders. De MR raad.  Organiseer ouderavonden. Het is belangrijk dat de schoolleiding hierin inspireert, bezielt, mensen meeneemt, agendeert, dat je het er nog eens met elkaar over kunt hebben en dat er iets over wordt geschreven wat iedereen kan teruglezen. Het komt erop neer dat je al die mensen input laat geven en vervolgens je eigen besluit maakt. Dat werkt beter dan dat je je beleid in een keer als een soort communistische aanpak doorvoert. Door iedereen te horen, te brainstormen, voor co-creatie te kiezen, ontdek je hoe gelaagd het is. Het zal je verbazen hoeveel ouders het normaal vinden dat ze hun kind onder schooltijd moeten kunnen bereiken.”

De nieuwe richtlijn is geen wettelijk verbod. Dat laat dus veel ruimte voor het bepalen van de te varen koers ten aanzien van het weren van mobieltjes. Daar zit ook gelijk de belangrijkste uitdaging voor onderwijsprofessionals. “Alles valt of staat met het goed handhaven van een schoolbreed beleid,” licht Freek toe. “Als je er als school voor kiest om de telefoon uitsluitend in te zetten voor educatieve doeleinden, bijvoorbeeld als rekenmachine of door specifieke apps te gebruiken, is de uitdaging als onderwijsprofessional om ervoor te zorgen dat die telefoons aan het begin van de les ergens worden weggestopt. En als ze daadwerkelijk worden ingezet, dat leerlingen niet gelijk op Snapchat of TikTok gaan kijken. Die handhaving op klassikaal gebruik is vaak het probleem. Zeker bij beginnende docenten. Bij een heel conservatieve regel als ‘De hele dag thuis of in de kluis’ heb je dat juist niet.  Want dan is die telefoon er gewoon niet, ook niet in de pauze.”

Wel of geen verbod in de pauze

De keuze om alleen in de klas te verbieden of ook in de pauze, is een heel significante keuze, waarin ook de waarden van de school sterk naar voren komen. Freek zegt hierover: “Als ‘welbevinden’ een belangrijke waarde voor jou is, zoals dat ook een thema is bij Gezonde School, is het slim om een verbod ook in de pauze te overwegen. Eigenlijk is dat een morele keus. Wil je als school de opvoedtaak op je nemen die stimuleert dat leerlingen normaal met elkaar kunnen praten, dus gewoon gedrag vertonen. Of kies je voor gebruik van mobieltjes in de pauze, en dus een doodstille aula, want dat is op veel plekken de realiteit. Denk daar als school rustig over na.  Daar zegt de overheid niets over, maar het kan net het verschil maken bij de keuzes die jij als school maakt.  Neem waarden als autonomie, verbinding, respect. Wat reflecteert jouw kernwaarde als school?”