Hoe signaleer je vroeg motorische problemen?

“Belangrijk pluspunt van de Ondersteuningsroute Bewegen en Motoriek (OBM) is de grotere betrokkenheid van de vakleerkracht lichamelijke opvoeding (LO). Normaal gesproken runnen deze vakleerkrachten veelal hun eigen toko en weten ze minder over de algehele ontwikkeling van de leerling. Er is meestal ook niet veel overleg met het team. Door de OBM is dat nu heel anders.” Aan het woord is Martijn Rost, zorgcoördinator van Obs Kogerveld in Zaandam. Samen met vakleerkracht bewegingsonderwijs Stephan Kerssens - tevens de Gezonde School-coördinator - en Mieke Schouten, jeugdverpleegkundige van de GGD vormt hij de spil van de OBM. “Helaas is Stephan vandaag niet aanwezig, maar door de intensieve samenwerking weten wij er dus ook alles van,” verzekert Mieke lachend.

“Bewegen en sport is al langer een essentieel thema voor onze school,” vertelt Martijn. “We staan in een achterstandswijk en hebben leerlingen uit allerlei culturen. Veel buiten spelen of naar een sportclub gaan is voor deze groep minder vanzelfsprekend. Er zijn dan ook relatief veel leerlingen met overgewicht. Daar wilden we als school iets aan doen. Daarom hebben we na Welbevinden ook het themacertificaat Bewegen en sport behaald. Bewegen is zó belangrijk. Er is immers een duidelijk correlatie tussen de motorische, sociale-emotionele en cognitieve ontwikkeling.”

“De OBM sluit dan ook helemaal aan bij onze doelstelling,” neemt Mieke het stokje over. “Wij doen mee met een Zaanse pilot; in Amsterdam wordt er al langer mee gewerkt. De OBM werkt zo: in groep 3 neemt de vakleerkracht de 4-ss-est (4 skills test) af: Springen-kracht, Springen-coördinatie, Stuiten en Stilstaan. Daar komen drie mogelijke scores voor de leerlingen uit. Bij groen is alles goed en hoeft er geen specifieke actie ondernomen te worden. Wel moet een leerling natuurlijk goed blijven bewegen om ook groen te blíjven”

Bij oranje is er een matige motorische achterstand,” vervolgt Martijn “In dat geval komen de vakleerkracht LO, de groepsleerkracht van de leerling en ik als zorgcoördinator bijeen en wordt er een gesprek met de ouders gepland. Dan adviseren we over extra beweegaanbod in de vorm van motorische remedial teaching of gym plus, speciaal voor leerlingen die minder goed meekomen. Ook kijken we met de ouders waar verder winst te behalen valt. Hoe komt het kind bijvoorbeeld naar school, kan het fietsen? Is een sportclub een optie? Het is van belang dat de sociale kaart van de wijk bekend is, zodat duidelijk is welk aanbod er in de buurt is.”

De score kan ook rood zijn, wat staat voor een flinke motorische achterstand. Dan komt ook Mieke bij het gesprek met de ouders. Mieke: “Ik leg ze uit wat de GGD voor ze kan betekenen. Dat maakt de drempel voor eventueel toekomstig contact meteen veel lager. Ook vraag ik toestemming voor een doorverwijzing naar een jeugdarts voor motoriek onderzoek. Indien nodig, kan die weer kan doorverwijzen naar bijvoorbeeld een kinderfysiotherapeut of neuroloog. Zo wordt er van alles gedaan om de motorische achterstand van de leerling te verhelpen.”

Doel van de OBM is het vroegtijdig signaleren van motorische problemen. Dit sluit naadloos aan op de pijler Signaleren van Gezonde School. “Hoe eerder dat je erbij bent, hoe beter het immers is,” zegt Martijn. “Daarom is het belangrijk om hier aandacht aan te besteden al in groep 3. Wanneer een leerling goed beweegt, zit hij ook lekkerder in zijn vel en presteert hij beter in de klas. De OBM is een mooie aanvulling op wat we verder al aan Bewegen en sport deden, zoals naschoolse sportactiviteiten en veel beweegmomenten in de klas.”

Doel van de OBM is om uiteindelijk met een her-test aan te tonen dat de leerling vooruit is gegaan. In deze fase zit de school nog niet; de her-test is pas in juni. Toch heeft de OBM nu al veel positieve gevolgen: “Het is echt prettig dat de onderlinge lijntjes kort zijn geworden,” legt Martijn uit. “Op deze manier kunnen we snel schakelen. Normaal gesproken staan vakleerkrachten in de gymzaal, hebben ze minder contact met het schoolteam en weten ze minder van de algehele ontwikkeling van de leerling. Door het overleg met de groepsleerkracht en het zorgteam krijgt hij een veel breder beeld van de leerling. Heel nuttig. Net als het overleg met de ouders.”

Aandachtspunt binnen de OBM  is dat de motoriektest en dus de uitslag een momentopname blijft, stelt Martijn: “Leerlingen kunnen faalangstig worden als ze oefeningen moeten doen waar iemand met pen en papier bij staat. Er is wel eens een leerling geweest die rood scoorde, waarvan de vakleerkracht LO Stephan naderhand zei: ‘Dit klopt niet, zo ken ik deze leerling niet.’ Ook is het de vraag of de test niet veelal bevestigt wat de vakleerkracht toch al weet. Desalniettemin zien Martijn en Mieke de pilot zeker als succes. “We zijn heel benieuwd naar de uiteindelijke evaluatie,” zegt Martijn. “Het was erg leuk dat wij als een van de drie scholen hier in Zaanstad mee mochten doen. Hoe meer aandacht voor de beweging van onze leerlingen, hoe beter!”

“In Nederland zijn er zo’n 11.000 kinderen die op jonge leeftijd een motorische achterstand hebben. Dit is ernstig, hier moeten we wat aan doen.” Dit zegt Dayenne L’abée, docent-onderzoeker en projectleider van de onderzoekslijn Passend Bewegingsonderwijs, Aanbod en Zorg bij het lectoraat Bewegen In en Om School.

“Met de OBM kan dat in een vroeg stadium. Daarom past het zo goed bij Gezonde School; daar is signalering immers een belangrijk onderdeel. Net als ouderbetrokkenheid. Die betrokkenheid wordt gestimuleerd door de OBM; ouders zijn immers een belangrijke sleutel voor succes. Zo is het bij ‘oranje kinderen’ belangrijk dat er geschikte beweegactiviteiten worden gezocht, met goede begeleiding. Dat professionals die het kind begeleiden met elkaar samenwerken, is erg belangrijk. Zo kunnen ze gebruik maken van elkaars kwaliteiten en samen zorgen ze ervoor dat er een compleet plaatje van de leerling ontstaat. De OBM is overigens niet alleen nuttig voor ‘oranje en rode kinderen’. De bewuste aandacht voor motoriek voorkomt ook dat ‘groene kinderen’ ‘oranje’ worden.”