Hoe bereik je dat leerlingen niet gaan roken?

In 2020 deden de onderbouwleerlingen van het Compaen VMBO mee aan de Smokefree Challenge. Nathalie Boschman is mentor van een brugklas op de Zaanse school en coördinator van het Gezonde School-thema Roken, alcohol- en drugspreventie. Samen met collega’s koos zij de Smokefree Challenge om te voorkomen dat leerlingen uit de onderbouw (beginnen) met roken. Hoe heeft ze de challenge ervaren?

De Gezonde School-activiteit Smokefree Challenge bestaat uit drie lessen die verdeeld over het schooljaar gegeven worden. Het begint in november met check één, waarin de leerlingen kennismaken met de uitdaging. Nathalie: “De Smokefree Challenge heeft als doel dat leerlingen niet beginnen met roken of stoppen met roken.”

Uitdaging aangaan

Tijdens de eerste check inventariseren we wat leerlingen er al van weten, introduceren we feiten over roken en spelen we samen de kant-en-klare Kahoot!-quiz die je bij de challenge krijgt.” Aan het einde van de eerste check schrijven alle leerlingen hun naam op een poster. Hiermee gaan ze de uitdaging aan om niet te gaan roken. Nathalie: “Al die posters zijn verzameld op ons leerplein, waar alle klaslokalen op uitkomen en leerlingen er vaak mee geconfronteerd worden.”

“De checks zijn positief ingestoken”, zegt Nathalie. “In plaats van dat leerlingen weer horen hoe slecht roken is, ligt de focus vooral op de positieve gevolgen van het niet-roken. Ook de toegankelijkheid van de challenge was voor ons een belangrijke reden om te starten. Het programma is helemaal uitgeschreven en makkelijk te geven tijdens de mentorlessen. Bovendien biedt het ruimte voor eigen creatieve inbreng.”
 

De challenge in de lockdown

Tijdens de tweede check in januari stond wederom de positieve benadering centraal. Nathalie: “Leerlingen werden uitgedaagd om na te denken over de voordelen van niet-roken. Daar worden vanuit de challenge lessuggesties voor gegeven, maar onze wiskundestagiair heeft daarvoor een leuke opdracht bedacht. Hij maakte een rekenopdracht waarin leerlingen moesten uitrekenen hoeveel geld ze per jaar besparen door niet te roken.” Een nuttige oefening, maar zo’n bedrag zegt leerlingen niet veel. Om het concreet te maken, mochten leerlingen online gaan ‘shoppen’ voor dat bedrag. “Ze werden zich bewust van het bedrag dat ze kwijt zouden zijn aan sigaretten en wat ze dan niet kunnen doen of kopen.”

De laatste check is in maart en bestaat uit een creatieve opdracht met een wedstrijdelement. Nathalie: “Iedere klas krijgt de opdracht om op een creatieve manier andere leerlingen op school te overtuigen dat roken niet verstandig is. Iedere klas kan zijn deelname insturen en maakt daarmee kans op een klassenuitje naar keuze.” Vanuit de Smokefree Challenge worden hier suggesties voor aangedragen, maar je kunt er een andere invulling aan geven. Iets waar Nathalie en haar collega’s gretig gebruik van maakten: “Voor ons was de zichtbaarheid en positiviteit wederom belangrijk. Omdat onze school in de Zaanstreek staat, hebben we in plaats van Delfts Blauwe tegeltjes, Zaans Groene tegeltjes gemaakt. Leerlingen kregen allemaal een eigen tegeltje waarop ze de zin ‘niet roken is…’ of ‘geen sigaret…’ moesten afmaken.”

Nathalie: “Of leerlingen 100% eerlijk zijn, weet je natuurlijk nooit. Maar in mijn klas is er niemand begonnen met roken tijdens de challenge. Ik zie sowieso dat het aantal leerlingen dat rookt afneemt. Niet alleen door de challenge, maar ook omdat er niet meer gerookt mag worden op het schoolplein en docenten niet meer in het zicht roken.”
 

Bredere aanpak

Op het Compaen is het schoolplein al twee jaar rookvrij. Ook heeft de school al sinds 2019 het themacertificaat Roken, alcohol- en drugspreventie. De Smokefree Challenge is specifiek voor klas 1 en 2: “Voor de bovenbouw hebben we een ander programma. We nodigen Brijder Jeugd (specialist in verslavingszorg in Noord- en Zuid-Holland) uit voor gastlessen en spreekuren op school. Voor de onderbouw gaan we dit jaar weer voor een succesvolle Smokefree Challenge!”